Cho dù bạn là một nhà giáo dục lâu năm, đang chuẩn bị bắt đầu công việc giảng dạy đầu tiên hay vạch ra ước mơ về nghề nghiệp trong lớp học, chủ đề về phương pháp dạy học là một chủ đề có nhiều ý nghĩa đối với những người khác nhau.
Các phương pháp và chiến lược cá nhân của bạn để truyền đạt kiến thức cho học sinh và truyền cảm hứng cho họ học tập có lẽ được xây dựng dựa trên nền tảng giáo dục học thuật cũng như bản năng và trực giác của bạn.
Cho dù bạn đến theo phương pháp giảng dạy ưa thích của mình một cách hữu cơ hay bằng cách tích cực nghiên cứu lý thuyết giáo dục và phương pháp sư phạm, thì việc có được kiến thức toàn diện về các phương pháp dạy học khác nhau theo ý bạn sẽ rất hữu ích.
Phương pháp dạy học là gì?
Cho đến nay, vẫn có một định nghĩa thống nhất nào về phương pháp dạy học là gì. Một số ý kiến cho rằng “Phương pháp dạy học chính là cách thức làm việc giữa người dạy và người học, thông qua đó giúp người học có thể nắm vững đầy đủ các kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo nhằm hình thành nên năng lực và thế giới quan”.
Tuy nhiên, lại có quan niệm khác lại định nghĩa rằng “Phương pháp dạy học thực ra là các hình thức kết hợp về hoạt động của người dạy và người học với mục tiêu hướng vào một việc để cùng đạt được một mục đích nào đó”.
Theo đó, mọi người đa số đồng thuận với quan niệm thứ nhất hơn. Tuy nhiên, vì không hiểu rõ về hai từ “cách thức” nên dẫn đến việc có nhiều phương pháp khác nhau. Để hiểu đúng phương pháp dạy học là gì, nhất định phải phân biệt nó với khái niệm thủ pháp dạy học, phương pháp luận, môn học phương pháp và hình thức dạy học.
Thủ pháp dạy học là khái niệm được hiểu là các thao tác bộ phận trong một phương pháp dạy học cụ thể nào đó. Ví dụ: Khi thực hiện phương pháp phân tích ngôn ngữ thì các thao tác cần thiết cần được sử dụng là phân tích, so sánh hoặc là tổng hợp, đối chiếu…
Khái niệm Phương pháp luận có thể được hiểu theo 2 phương diện như sau:
Thứ nhất: Phương pháp luận được hiểu là các học thuyết về phương pháp khoa học nói chung. Theo phương diện này thì phương pháp luận chính là triết học của Mác và Lê Nin.
Thứ hai: Phương pháp luận chính là việc tổng hợp lại các cách thức, phương pháp để tìm tòi ý nghĩa như là các tư tưởng về hoạt động chỉ đạo, các tiền đề lý luận về phương pháp nghiên cứu thuộc một ngành khoa học.
Môn học phương pháp: đây là khái niệm được hiểu là bộ môn chuyên đảm nhiệm việc nghiên cứu về quá trình dạy và học của một môn học nào đó. Môn học phương pháp bao gồm các hoạt động nghiên cứu về đối tượng, mục tiêu và nhiệm vụ của môn học, nguyên tắc xây dựng chương trình học, cách thức thiết kế và tổ chức quá trình dạy học của từng đơn vị kiến thức nhỏ trong môn học,…
Hình thức dạy – Hình thức dạy học được định nghĩa là các cách thức để hiện thức hóa và hành động hóa phương pháp dạy học, thủ pháp dạy học.
>> Phương pháp dạy học môn toán hiệu quả
>> Các nguyên tắc dạy học giải quyết vấn đề
>> Mẹo giúp giảng viên cải thiện giáo án bài giảng của mình
So sánh phương pháp dạy học và thủ pháp dạy học
Thủ pháp dạy học là gì?
Phương pháp dạy học là gì? Thủ pháp dạy học là gì? luôn là 2 câu hỏi thường đi đôi với nhau. Nếu như phương pháp dạy học là cách thức làm việc giữa người dạy và người học, thì thủ pháp dạy học lại là những cách thức được sử dụng để giải quyết một vấn đề nào đó trong một phương pháp cụ thể. Nói theo một cách khác thì thủ pháp dạy học chính là việc thao tác các bộ phận trong một phương pháp dạy học.
Phân biệt phương pháp dạy học và thủ pháp dạy học
Phương pháp dạy học và thủ pháp dạy học có ranh giới rất gần nhau. Tuy nhiên, có thể thấy rõ một điều là khái niệm của phương pháp dạy học rộng hơn, bao quát hơn, còn thủ pháp dạy học lại hẹp hơn. Phương pháp dạy học chú ý đến cả một quá trình còn thủ pháp dạy học lại chỉ chú ý đến một thời điểm nào đó trong suốt thời gian diễn ra quá trình đấy.
3 bình diện của phương pháp dạy học
Quan điểm về phương pháp dạy học
Quan điểm dạy học chính là định hướng một cách chiến lược, cương lĩnh và là mô hình lý thuyết của phương pháp dạy học. Một số quan điểm về phương pháp dạy học phổ biến hiện nay như dạy học lấy người học làm trung tâm, dạy học nhằm phát huy tính sáng tạo, tự giác của học sinh,…
Phương pháp dạy học cụ thể
Phương pháp dạy học chính là hình thức, cách thức hoạt động giữa người dạy và người học một cách phù hợp với nội dung dạy học và điều kiện dạy học cụ thể nhằm đạt được các mục tiêu dạy học xác định.
Một số phương pháp dạy học cụ thể có thể kể đến như đóng vai, phương pháp thảo luận nhóm, trò chơi, phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình,…
Kỹ thuật dạy học
Kỹ thuật dạy học chính là các biện pháp, cách thức hoạt động của giáo viên giúp cho quá trình dạy học đạt hiệu quả cao.
Các kỹ thuật dạy học phổ biến bao gồm chia nhóm, giao nhiệm vụ, các mảnh ghép, khăn trải bàn, kỹ thuật hỏi chuyên gia,…
Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học là gì để áp dụng vào việc dạy học được tốt hơn.
