Dạy học tích cực là một phương pháp giảng dạy được thiết kế để tạo ra môi trường học tập tích cực, khơi dậy niềm đam mê học tập và đẩy mạnh sự phát triển cá nhân của học sinh. Thay vì tập trung vào việc truyền đạt kiến thức một cách đơn thuần, phương pháp tích cực đặt trọng điểm vào việc khám phá, tương tác và tham gia hoạt động học tập tích cực.
Phương pháp dạy học tích cực là phương pháp mà giáo viên sẽ đưa ra những gợi ý mở cho học sinh để học sinh có thể tự thảo luận và đưa ra kết quả cuối cùng. Từ đó, giúp học sinh phát triển khả năng sáng tạo, chủ động và tính tích cực.
Phương pháp này đòi hỏi giáo viên phải có chuyên môn cao, bản lĩnh và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.
Thủ pháp dạy học là gì?
Thủ pháp dạy học là những phương pháp và kỹ thuật mà giáo viên áp dụng để truyền đạt kiến thức và kỹ năng cho học sinh một cách hiệu quả. Các thủ pháp dạy học được xây dựng dựa trên những nguyên lý giáo dục và các nghiên cứu về quá trình học tập.
Sự khác nhau giữa thủ pháp dạy học và phương pháp dạy học tích cực
Thủ pháp dạy học và phương pháp dạy học tích cực là hai khái niệm khác nhau trong lĩnh vực giáo dục. Dưới đây là sự phân biệt giữa hai khái niệm này:
- Thủ pháp dạy học (Teaching Methods): Thủ pháp dạy học tập trung vào cách thức giảng dạy, tổ chức và truyền đạt kiến thức cho học sinh. Nó thường xoay quanh những phương pháp và kỹ thuật mà giáo viên sử dụng để truyền đạt thông tin và kiến thức cho học sinh. Một số ví dụ về thủ pháp dạy học bao gồm giảng giải trực tiếp, thảo luận nhóm, làm việc nhóm, giảng viên giảng dạy và học qua bài tập thực hành.
- Phương pháp dạy học tích cực (Positive Teaching Methods): Phương pháp dạy học tích cực tập trung vào việc khích lệ sự tương tác tích cực, khám phá và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của học sinh. Nó đặc biệt quan tâm đến việc tạo ra một môi trường học tập khích lệ, nơi mà học sinh cảm thấy tự tin, động viên và hứng thú để tham gia và đạt được thành công. Phương pháp dạy học tích cực thường sử dụng các phương pháp như học hỏi thông qua trò chơi, thực hành thực tế, thảo luận nhóm, học tập dựa trên vấn đề và sử dụng phản hồi tích cực.
>> 7 yếu tố cần thiết cho trang đích khoá học chuyển đổi cao
Dựa vào các hoạt động của học sinh
Giáo viên sẽ tổ chức các bài giảng thông qua chuỗi hoạt động của học sinh, liên quan chặt chẽ đến bài học. Theo đó, giáo viên sẽ không đưa ra sẵn khối kiến thức mà chỉ đứng ra tổ chức, giúp học sinh tự nhớ lại những kiến thức trước và sáng tạo thêm những ý kiến mới để tạo ra những khối kiến thức cho chính mình.
Chú trọng vào phương pháp tự học
Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực giúp học sinh phát huy khả năng tìm tòi các kiến thức mới bên cạnh kiến thức có sẵn trong sách giáo khoa như: tài liệu trên báo chí, internet,...
Học tập cá thể kết hợp học nhóm
Với những kiến thức tự tìm tòi, học sinh có thể thảo luận trao đổi với nhau, giúp họ vừa có thể học tập một cách độc lập, vừa hợp tác chặt chẽ với các bạn khác trong nhóm. Từ đó, vừa tăng khả năng giao tiếp, vừa tiếp cận, phát hiện và tìm tòi kiến thức mới từ cả thầy cô lẫn bạn bè.
Kết hợp đánh giá của giáo viên và học sinh
Thông qua hệ thống câu hỏi, học sinh có thể tự đánh giá chất lượng bài học. Chú trọng vào đánh giá bản thân và các thành viên ở trong nhóm từ đó tìm ra nguyên nhân và rút ra kinh nghiệm cho các bài học sau.
Đối với người dạy
Bài giảng thêm sinh động: với phương pháp này, bài giảng của giáo viên trở nên sinh động và ý nghĩa hơn, từ đó thu hút học sinh và nâng cao uy tín.
Nâng cao chuyên môn: các phương pháp dạy học tích cực không phải dễ, nên giáo viên cần trau dồi kiến thức, thời gian để thiết kế bài giảng. Điều này giúp thầy cô nâng cao trình độ chuyên môn và thích nghi tốt hơn với các phương pháp giảng dạy mới.
Đối với người học
Chủ động hơn trong việc học: yếu tố quyết định cho buổi học khi áp dụng các phương pháp dạy học tích cực đó là sự sôi nổi tham gia của học sinh. Học sinh không chỉ tiếp nhận kiến thức thông qua thầy cô mà còn thông qua bạn bè của mình.
Kích thích khả năng sáng tạo: khác với phương pháp dạy học truyền thống, dạy học tích cực giúp các em học sinh thoải mái sáng tạo, giúp trí tưởng tượng về khối kiến thức vươn xa hơn.
Ghi nhớ bài giảng lâu hơn: những ý tưởng tự nghĩ ra sẽ giúp các em ghi nhớ được lâu hơn, đây là một ưu điểm nổi bật của phương pháp dạy học tích cực.
Có rất nhiều phương pháp dạy học tích cực đã được các nhà giáo dục đưa ra để giúp học sinh phát triển toàn diện và học tập hiệu quả hơn. Các thầy cô có thể theo dõi một số phương pháp dạy học tích cực dưới đây để làm đa dạng cho tiết học của mình nhé:
Phương pháp dạy học tích cực theo nhóm
Đây là phương pháp được các chuyên gia giáo dục đánh giá cao. Phương pháp này giúp học sinh phát huy được khả năng sáng tạo, chủ động, kỹ năng làm việc nhóm, phát triển được khả năng cộng tác và tăng khả năng giao tiếp.
Cách thực hiện
Giáo viên giới thiệu về chủ đề cần thảo luận
Xác định mục tiêu, nhiệm vụ chung và bắt đầu chia nhóm. Giáo viên có thể chia nhóm theo nhiều cách như: theo chữ cái đầu tiên của tên, theo số thứ tự trong danh sách, theo sở thích,...
Học sinh cùng thảo luận nhóm
Báo cáo các kết quả thảo luận
Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thảo luận
Phương pháp trò chơi
Phương pháp dạy học tích cực bằng trò chơi là phương pháp giúp học sinh hiểu một số vấn đề thông qua việc tổ chức trò chơi có nội dung liên quan.
Cách tiến hành:
Giáo viên sẽ phổ biến tên trò chơi, nội dung trò chơi và cách thức chơi
Cho học sinh chơi thử
Thảo luận, đánh giá đưa ra bài học, ý nghĩa sau khi kết thúc trò chơi
>> Top 13 xu hướng giáo dục cho năm 2023
>> Mẹo sử dụng phông chữ cho khoá học elearning
>> 5 cách để tạo phương pháp dạy học tích cực
Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
Đây cũng là một trong những phương pháp dạy học tích cực phổ biến hiện nay. Giáo viên sẽ kể những câu chuyện có thật dựa trên tình huống thực tế xảy ra trong cuộc sống, mục đích là để chứng minh cho vấn đề trong bài học.
Phương pháp này có thể thực hiện bằng nhiều cách như đưa ra mẫu ghi âm mẩu chuyện, văn bản, video dẫn chứng.
Cách tiến hành:
Giáo viên cho học sinh xem hoặc nghe về một trường hợp điển hình
Tiến hành suy ngẫm về tình huống đó
Thảo luận, trao đổi về tình huống nhờ sự hướng dẫn của giáo viên
Phương pháp dạy học tích cực theo dự án
Ở phương pháp này, học sinh cần thực hiện một nhiệm vụ học tập gắn liền với thực tế cuộc sống.
Cách thực hiện
Bước 1: lập kế hoạch cho dự án
Xác định đúng chủ đề của dự án
Lên kế hoạch theo từng giai đoạn của dự án
Bước 2: Thực hiện dự án
Thu thập thông tin, dữ liệu
Thực hiện điều ta và cùng các thành viên trong nhóm thảo luận
Bước 3: Kết luận
Tổng hợp lại tất cả các kết quả
Lập kế hoạch và trình bày các kết quả thu được
Tiến hành phản ánh kết quả trong khi học tập
Phương pháp đóng vai
Theo phương pháp này, học sinh sẽ được thực hiện một số các ứng xử có liên quan đến tình huống mà giáo viên đưa ra.
Cách thực hiện:
Giáo viên chọn chủ đề, tiến hành chia nhóm, đưa ra tình huống cụ thể và các yêu cầu cần thiết như thời gian, phân vai…cho từng nhóm.
Các nhóm cùng nhau thảo luận, trao đổi về các nhiệm vụ được giao
Mỗi nhóm sẽ phân vai theo đúng thứ tự
Cuối cùng, giáo viên thực hiện đánh giá, đưa ra kết luận để học sinh biết được đâu là cách ứng xử phù hợp với tình huống được đưa ra.
Phương pháp giải quyết vấn đề
Giải quyết vấn đề là một phương pháp dạy học tích cực mới nhằm kích thích tính chủ động, xử lý vấn đề của học sinh. Khi sử dụng phương pháp này, giáo viên sẽ đưa ra vấn đề về nhận thức có sự mâu thuẫn lẫn nhau từ đó hướng học sinh đưa ra biện luận và giải quyết vấn đề.
Cách tiến hành:
Xác định vấn đề cần giải quyết
Thu thập các dữ liệu và thông tin có liên quan
Liệt kê các phương án có thể giải quyết vấn đề đã đưa ra
Phân tích, đánh giá mức độ khả quan về cách giải quyết các vấn đề trên
Phương pháp dạy học theo góc
Theo phương pháp này, học sinh sẽ thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại một vị trí cụ thể trong phạm vi lớp học, từ đó đa dạng được phong cách học tập. Một số phong cách học tập và hoạt động mà học sinh sẽ được lựa chọn như: khám phá, thực hành,...Điều này sẽ giúp học sinh tăng cường khả năng sáng tạo, phát triển bản thân tốt hơn và hiểu được các đề xuất của giáo viên.
Ví dụ về phương pháp học tập theo góc: khi thầy cô giáo đưa ra vấn đề về an toàn giao thông cho học sinh thảo luận, đồng thời cũng cần đưa ra các góc học như viết, vẽ, thảo luận, đọc, xem video…
Đối với giáo viên
Thầy cô cần được đào tạo về kỹ năng thích ứng, đồng thời cần có kiến thức chuyên môn cao, sâu rộng, có chứng chỉ sư phạm đúng chuyên ngành và có khả năng nhạy bén với công nghệ hiện đại.
Đối với học sinh
Được thầy cô dẫn dắt các phương pháp dạy học tích cực, học sinh cần có những kỹ năng để thích nghi như: chủ động, tự giác trong học tập, có ý thức trách nhiệm học tập mọi lúc mọi nơi.
Đối với sách giáo khoa
Nhà trường có thể giảm tải bớt việc nhồi nhét kiến thức, tạo điều kiện cho thầy và trò tổ chức các hoạt động học tập tích cực, giảm bớt các thông báo ghi nhớ máy móc, tăng cường các bài toán về nhận thức.
Trang thiết bị dạy học
Nên xây dựng văn phòng đa năng và kho chứa để thiết bị ngay cạnh phòng học bộ môn
Cần cung cấp đầy đủ trang thiết bị phục vụ cho thực nghiệm
Các trang thiết bị được bố trí sử dụng chung cần đảm bảo các nguyên tắc sử dụng, bảo quản hợp lý, cụ thể
Về những đổi mới trong cách đánh giá kết quả của học sinh
Người giảng dạy sẽ là người chịu trách nhiệm đánh giá kết quả, năng lực của học sinh một cách công bằng và công khai khi triển khai các phương pháp dạy học tích cực. Đánh giá có thể bằng hình thức bài tập trắc nghiệm hay các câu hỏi. Đồng thời, giáo viên cũng nên đánh giá học sinh thông qua các khía cạnh như: tính chủ động, tự giác qua các bài học về lý thuyết và thực hành.
